Dla osób zainteresowanych językiem i kulturą narodową słowniki gwarowe mogą stanowić ważne i ciekawe źródło informacji. Wszyscy dziś mówimy językiem ogólnym, dla wielu z nas jest to pierwszy język – ale taki stan rzeczy trwa w Polsce od zaledwie kilkudziesięciu lat. Wcześniej zróżnicowanie terytorialne polszczyzny było zjawiskiem powszechnym. Każdy mieszkaniec wsi porozumiewał się w swoim kręgu rodzinnym czy sąsiedzkim kodem, którego nie uczono w szkole, czyli gwarą.

Gwara to język mówiony, w którym utrwaliły się doświadczenia i przekonania tradycyjnej wspólnoty. Słowniki gwarowe stanowią archiwum tej oralnej kultury, która zanika na naszych oczach, a w której tkwią źródła tego, kim dziś jesteśmy.

Słowniki gwarowe bywają pełne, to znaczy opisujące wszystkie formy językowe używane na danym terenie, również te, które w niczym nie różnią się od języka standardowego, i dyferencyjne – prezentujące tylko formy odbiegające od niego swoim kształtem, użyciem czy znaczeniem. Podstawowym źródłem słowników gwarowych są materiały z badań terenowych, uzyskane najczęściej na podstawie kwestionariusza, a także zapisane lub zasłyszane luźne, swobodne wypowiedzi informatorów.

Opracowywane na podstawie szczegółowej instrukcji redakcyjnej najczęściej przez zespół dialektologów słowniki gwarowe mają przemyślaną i skomplikowaną strukturę. Ich treść jest skompresowana, zapisana w sposób syntetyczny, z użyciem skrótów i symboli, dlatego warto przed lekturą zapoznać się ze wstępem.

Dzieła te, coraz częściej publikowane dziś w internecie, stanowią pomoc w lekturze podań, legend i pieśni pochodzących z danego regionu, dają wgląd w życie codzienne i świętowanie, umożliwiają poznanie losu danej wspólnoty i pozostawionego przez nią dziedzictwa. Są zapisem zbiorowej pamięci.