Instytut Różnorodności językowej Rzeczpospolitej

Felietony + Wywiady (1)

Czy Polska jest językowo zróżnicowana?

Na tle innych państw europejskich językowy krajobraz Polski wyróżnia się z jednej strony wysoką jednorodnością, a z drugiej – licznymi pozostałościami po dawnej różnorodności.

Czy Polska jest językowo zróżnicowana?

Na tle innych państw europejskich językowy krajobraz Polski wyróżnia się z jednej strony wysoką jednorodnością, a z drugiej – licznymi pozostałościami po dawnej różnorodności.

Pomimo że osoby identyfikujące się z rdzennymi mniejszymi społecznościami językowymi stanowią, według wyników spisów powszechnych w XXI wieku, mniej niż 3% populacji, a język polski zdecydowanie dominuje (używa go ponad 98% obywateli), wciąż można zauważyć wieloetniczny i wielojęzyczny charakter naszego kraju.

Zgodnie z ratyfikowaną w 2008 roku Europejską kartą języków regionalnych lub mniejszościowych Rzeczpospolita Polska oświadczyła, że za języki regionalne lub mniejszościowe uznaje:

  • białoruski,
  • czeski,
  • hebrajski,
  • jidysz,
  • karaimski,
  • kaszubski,
  • litewski,
  • łemkowski,
  • niemiecki,
  • ormiański,
  • romski,
  • rosyjski,
  • słowacki,
  • tatarski,
  • ukraiński.

Do ustawowego uznania dążą również społeczności posługujące się językami śląskim i wilamowskim. Inne języki, takie jak podlaski czy mazurski, nie mają obecnie żadnego statusu prawnego.

Ani język polski, ani inne (uznane i nieuznane) języki mniejszościowe lub regionalne nie są bytami jednorodnymi – trudno nakreślić ich ostre granice językowe, przenikają się one nawzajem i wpływają na siebie. Niektóre społeczności uważają, że ich język jest jedynie odmianą językową, związaną bliżej lub dalej z językiem uznawanym za standardowy, i nazywają go dialektem (np. Kurpie) lub gwarą (np. Kociewiacy, Podhalanie).

W Rzeczypospolitej Polskiej używany jest również rodzimy język licznej społeczności Głuchych: polski język migowy. Rośnie także liczba języków, którymi posługują się osiedlający się tutaj przybysze z zagranicy. Polityka językowa Rzeczypospolitej, rozwijając mechanizmy integracji nowoczesnego społeczeństwa, powinna uwzględniać również ten zasób kulturowy.

W Polsce wciąż używa się wielu języków, jednak wiele działań na rzecz ich unifikacji oraz podkreślanie prestiżu wyłącznie odmian standardowych często ogranicza tę różnorodność.

Idealizowanie „czystego” języka, pozornie wolnego od kontaktów z innymi językami, ignoruje rzeczywistość wielokulturowego dziedzictwa Rzeczypospolitej. Wynika ono przede wszystkim z porozbiorowych i powojennych polityk podkreślających dominację literackiej polszczyzny. Odmiany odbiegające od standardu często spotykały się i nadal spotykają z dezaprobatą i stygmatyzacją. W konsekwencji, pomimo apeli społeczności językowych o skuteczniejsze polityki językowe i edukacyjne, różnorodność językowa Polski szybko zanika. Dziś można uznać ją za zagrożoną.
IRJR web assets logo color
Przegląd prywatności

Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.