Instytut Różnorodności językowej Rzeczpospolitej

Aktualności (9)

Kaszubski w szkolnej ławce – jak nauczanie pomaga ratować język?

Język kaszubski jest dotychczas jedynym ustawowo uznanym językiem regionalnym w Polsce.

Kaszubski w szkolnej ławce – jak nauczanie pomaga ratować język?

Język kaszubski jest dotychczas jedynym ustawowo uznanym językiem regionalnym w Polsce.

Uznanie to gwarantuje mu różne prawa, między innymi do nauczania go w szkołach na Kaszubach. Kaszubski nauczany jest trzy godziny tygodniowo, z dodatkową godziną przeznaczoną na historię i kulturę Kaszubów. Jedna z lekcji powinna się odbywać w formie wycieczki (np. organizowanej raz na jakiś czas), aby dzieci miały szansę lepiej poznać język i kulturę kaszubską.

Ze względu na osłabienie przekazu międzypokoleniowego u Kaszubów w drugiej połowie XX wieku obecnie wiele osób z młodszych pokoleń nie zna z domu języka swoich przodków. W niektórych rejonach Kaszub, gdzie sytuacja języka jest bardziej stabilna, dzieci rozpoczynające naukę szkolną znają kaszubski pasywnie: są z nim osłuchane, bo w tym języku rozmawiają ze sobą ich dziadkowie, czasem też rodzice, jednak do nich bezpośrednio nikt po kaszubsku już się nie zwraca. Te dzieci znają melodię kaszubskiego, rozpoznają słowa, często wiążą z nim pozytywne doświadczenia. Dla tych, które nie miały z językiem kontaktu w domu czy najbliższym otoczeniu, uczenie się kaszubskiego przypomina naukę języka obcego. Nauczyciele języka kaszubskiego muszą więc często balansować między sposobami jego nauczania: jako języka domowego, języka lokalnej wspólnoty znanego przez dzieci pasywnie, języka obcego. Nie jest to proste, tym bardziej że coraz częściej osoby nauczające kaszubskiego same nie wyniosły tego języka z transmisji domowej.

Przed nauczaniem języka kaszubskiego stoją liczne wyzwania formalne. Nie jest to przedmiot obowiązkowy – rodzice decydują, czy chcą zapisać dziecko na lekcje kaszubskiego. W związku z tym pojawiają się problemy, które każda szkoła musi rozwiązać na swój sposób: zajęcia z kaszubskiego często odbywają się na pierwszej lub ostatniej lekcji; wiele dzieci rezygnuje z uczenia się języka w starszych klasach, gdy ich plan zajęć szkolnych i pozaszkolnych się rozrasta; zajęcia często odbywają się w grupach łączonych między klasami.

Jednocześnie – przy słabnącej roli domu i najbliższej wspólnoty w przekazywaniu kaszubskiego – szkoła staje się centralnym punktem strategii zachowania języka. Sama nie jest jednak w stanie zapobiec odchodzeniu od używania go, może dać jedynie podstawy jego znajomości. Aby dzieci i młodzież miały szansę w takim wyuczonym języku mówić, konieczne jest stworzenie przestrzeni, w której kaszubski jest językiem pierwszego wyboru.

IRJR web assets logo color
Przegląd prywatności

Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.