Instytut Różnorodności językowej Rzeczpospolitej

IRJR baza wiedzy czy Polska jest językowo zróżnicowana Dwujęzyczne nazewnictwo geograficzne Czym są językowe prawa człowieka

Czym są językowe prawa człowieka i dlaczego dotyczą nie tylko języków oficjalnych?

Językowe prawa człowieka stanowią jeden z najważniejszych wymiarów praw człowieka w ogóle...

Czym są językowe prawa człowieka i dlaczego dotyczą nie tylko języków oficjalnych?

Językowe prawa człowieka stanowią jeden z najważniejszych wymiarów praw człowieka w ogóle...

… a ich rozumienie i wdrażanie jest podkreślane w różnych dokumentach i działaniach od ponad stulecia. Od lat 90. XX wieku szczególną uwagę zwraca się również na prawa mniejszości językowych na całym świecie. (W Europie kwestie tych praw reguluje m.in. Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych. Opierają się one na czterech zasadach praw człowieka:

  • godności: uznaniu wartości wszystkich języków (w tym lokalnych i regionalnych odmian językowych) jako istotnego elementu tożsamości oraz kultury lokalnej, regionalnej i globalnej;
  • wolności: zapewnieniu swobody wyboru i użycia języków w sferze prywatnej i publicznej;
  • równości: przeciwdziałaniu wszelkim formom dyskryminacji językowej oraz aktywnemu wspieraniu różnorodności językowej i wielojęzyczności, również poprzez stosowanie równościowej terminologii;
  • tożsamości: ochronie i wspieraniu językowej oraz kulturowej tożsamości poprzez mechanizmy prawne, publiczne uznanie oraz wsparcie dla działań oddolnych.

Językowe prawa człowieka dotyczą zatem zarówno języków oficjalnych, które mają w społeczeństwach pozycję dominującą, jak i języków mniejszościowych, mniejszych, zagrożonych, zdominowanych czy zmarginalizowanych (w tym także regionalnych i lokalnych odmian językowych).

Promowanie i wzmacnianie tych praw, a poprzez to różnorodności językowej oraz wielojęzyczności, jest zadaniem nie tylko dla władz państwowych, regionalnych i lokalnych czy instytucji międzynarodowych, ale również dla organizacji pozarządowych, rzeczników praw człowieka, instytucji kultury i samych społeczności językowych.