Serbołużyczanie to słowiańska mniejszość narodowa zamieszkująca region Łużyc we wschodnich Niemczech, przy granicy z Polską i Czechami. Dzielą się na dwie grupy: Górnołużyczanie mieszkają w okolicach Budziszyna, Dolnołużyczanie zaś – wokół Chociebuża. Szacuje się, że po górnołużycku mówi najwyżej 15 000 osób, a liczba znających dolnołużycki nie jest większa niż 4 000. Historycznie języki łużyckie używane były także na terytorium polskiej części Łużyc. W ostatnim spisie powszechnym kilkadziesiąt osób zadeklarowało mówienie po łużycku. To osoby, które albo przyjechały z Górnych lub Dolnych Łużyc i zamieszkały w Polsce, albo nauczyły się jednego z tych języków i się z nim utożsamiają, gdyż łużycki przestał być używany na terenie Polski już na początku XX wieku.
Sytuacja języków łużyckich różni się od siebie nawzajem z przyczyn historyczno-politycznych, kulturowo-społecznych i wyznaniowych. Na katolickich Górnych Łużycach przekaz międzypokoleniowy został częściowo zachowany. Język jest używany tam na co dzień przez osoby należące do wszystkich pokoleń i jest silnie związany z życiem religijnym i obrzędowym. Na tradycyjnie ewangelickim obszarze Górnych i Dolnych Łużyc transmisja języków została silnie osłabiona lub przerwana.
W Niemieckiej Republice Demokratycznej stworzono infrastrukturę językową obejmującą m.in. szkolnictwo, media, badania naukowe, instytucje kultury. Ochrona okazała się jednak pozorna, a pozycja języków łużyckich stopniowo słabła. Po przemianie politycznej rozpoczęły się działania nastawione na rewitalizację języków łużyckich, przede wszystkim poprzez edukację (projekt nauczania immersyjnego „Witaj” czy dwujęzyczne szkoły „2 plus” na Górnych Łużycach).
Samo szkolnictwo okazało się jednak niewystraczające, żeby odwrócić zmianę językową. W odpowiedzi na Dolnych i Górnych Łużycach powstały dwa projekty rewitalizacyjne. Na Dolnych Łużycach zainicjowana została „Zorja” (https://zorja.org), intensywny dziesięciomiesięczny kurs języka dolnołużyckiego, w ramach którego prowadzone są całodzienne zajęcia językowe, miesięczny staż w dolnołużyckiej instytucji, tworzenie sieci kontaktów z osobami z Dolnych Łużyc.
Od 2022 roku realizowany jest projekt „ZARI – syč za serbsku rĕč a regionalnu identitu” (https://zari-domowina.de/), którego celem jest rewitalizacja górnołużyckiego i wzmocnienie regionalnej tożsamości. Pięcioro „motywatorów językowych” aktywizuje językowo lokalną wspólnotę, poznając jej potrzeby i organizując działania związane z językiem. Rezultatem prowadzonych badań naukowych jest plan działań na kolejne lata, wskazujący na najważniejsze potrzeby wspólnoty w zakresie języka i możliwe działania prowadzące do ich zaspokojenia (dokument do pobrania tu: https://zari-domowina.de/forschung/domoj/). To pierwsze kroki na długiej drodze rewitalizacji języków dolno- i górnołużyckiego. Kolejnym etapem powinno być wprowadzenie kompleksowej polityki językowej na Łużycach.
